Tehnička ispravnost automobila, kamiona, autobusa, motocikala... osnovni je preduslov za bezbjedno učešće u saobraćaju. Insistiranje na besprijekornom tehničkom stanju vozila prvenstveno bi trebala biti moralna obaveza vlasnika, pa tek onda zakonski ovlaštenih institucija. Nažalost u periodu od polovine devedesetih godina prošlog vijeka do danas, u domenu saobraćaja, zanemarena su mnoga moralna, ali i zakonska načela, zbog čega na našim putevima svakodnevno možemo vidjeti uredno registrovane „krševe“, čija tehnička ispravnost je više nego sporna. Zbog takve saobraćajne nediscipline, koju su u jednakoj mjeri podsticali kako vlasnici vozila tako i radnici na ovlaštenim tehničkim pregledima, ali i sve strožih zahtjeva Evropske unije, koja ne toleriše saobraćajni nemar, nadležne državne institucije su pristupile temeljnom preuređenju sistema tehničkih pregleda u nekoliko proteklih godina.

Rezultat svega je informatički potpuno jedinstven sistem tehničkih pregleda u BiH, što u praksi znači da su svi podaci do kojih se dođe tokom tehničkog pregleda vozila i koji budu zavedeni u odgovarajući program na bilo kojoj od stanica u BiH, za dvije sekunde po unosu dostupni kako ostalim operaterima na tehničkim pregledima tako i državnim institucijama zaduženim za kontrolu stanica tehničkog pregleda. U procesu modernizacije sistema tehničkog pregleda vozila u BiH dvije stavke su dobile ključne uloge. To su na prvom mjestu precizno definisanje postupka tehničkog pregleda, sa vremenskim minimumom koji ne bi trebao biti manji od 28 minuta (tolerancija 20%), ali i potpuno vizuelizovana kontrola rada tehničkih stanica putem nadzornih kamera, koja omogućava kontrolnim organima da u realnom vremenu imaju u uvid u rad operatera na terenu. - Uvođenjem digitalizacije u rad tehničkih pregleda, odnosno njihovim uvezivanjem u jedinstven informacioni sistem, a zatim i uvođenjem video-nadzora rada operatera na tehničkim pregledima dobili smo jedan od najuređenijih državnih sistema u BiH. Na ovaj način smo maksimalno ubrzali prenos podataka neophodnih za registraciju vozila, skratili vrijeme njihove obrade, ali i smanjili mogućnost manipulisanja - objašnjava Branko Miladinović, tehnički direktor preduzeća „Audiotex“, zaduženog za tehničku podršku i održavanje informacionog sistema tehničkih pregleda i registracije vozila u Republici Srpskoj. On dodaje da je sa ovakvim pristupom u organizaciji rada tehničkih pregleda jedan dio poslova u praksi postao automatizovan, jer su operaterima na terenu sada na jednostavan način dostupne sve informacije o svakom pojedinačnom vozilu, te o eventualnim nedostacima koji su uočeni kod tih vozila tokom ranijih tehničkih pregleda.

Proces rada je ubrzan i administrativnim radnicima u centrima za registraciju, jer oni sada jednostavnim uvidom u informacioni sistem provjeravaju da li neko vozilo ispunjava neophodne uslove za registraciju, te mu je produžuju ukoliko je automobil dobio „prolaznu“ ocjenu na tehničkom pregledu. - S druge strane sistem video-nadzora omogućio je radnicima u nadležnim ministarstvima da na jednostavan i pouzdan način imaju uvid u rad svakog pojedinačnog tehničkog pregleda. Na ovaj način se kontroliše da li tehnički pregledi poštuju dinamiku od 28 minuta, da li ima odstupanja od uobičajenog ritma ili eventualnih nepravilnosti u radu, odnosno da li se u jednoj smjeni pregleda više od 18 vozila, što je neki dnevni maksimum za jednu liniju u jednoj smjeni - rekao je Miladinović. Sve to je po njemu preduzeto da bi se onemogućilo sprovođenje „fiktivnih“ tehničkih pregleda. Ovaj termin odnosi se na situaciju iz prakse kada kontrolori na tehničkim pregledima bez fizičkog prisustva predmetnog vozila obave „tehnički pregled“ i zavedu u bazu podataka takve parametre na osnovu kojih u centru za registraciju zaključuju da je automobil tehnički ispravan i da kao takav ispunjava uslove za registrovanje. - Da bi se spriječile ove nedozvoljene radnje osim video-nadzora uvedene su i česte inspekcijske kontrole na terenu. Treba istaći da je rad inspektora maksimalno unaprijeđen uvođenjem 3G usluge na mobilnim telefonima, koja im je omogućila da neposredno prije polaska u inspekciju određenog tehničkog pregleda na svom mobilnom telefonu pogledaju koje se to operacije obavljaju u realnom vremenu, te da ih uporede sa stvarnim stanjem na tehničkom pregledu, odnosno da vide da li je u toku pregled vozila, koje nije prisutno - objašnjava Branko Miladinović.

Sam način obavljanja tehničkog pregleda vozila, odnosno zakonski okvir po kojem treba da postupaju kontrolori, donesen je uz konsultacije sa stručnjacima iz oblasti saobraćaja, na osnovu čijih sugestija je donesen važeći Pravilnik o izmjenama Pravilnika o tehničkim pregledima vozila. - Uvažavajući okolnosti na terenu zaključili smo da prosječno osposobljen kontrolor tehnički pregled može obaviti za 28 minuta. Uzimajući u obzir da ima i onih kontrolora koji taj posao mogu efikasno obaviti u kraćem roku, ostavili smo vremensku toleranciju od 20 odsto, do koje je dozvoljeno „skratiti“ tehnički pregled - kazao je dr Aleksandar Milašinović, sa Mašinskog fakulteta Banjaluka. Kako sve to izgleda u praksi i kako kontrolori gledaju na novi sistem rada i nadzora, pokušali smo saznati na licu mjesta u razgovoru za Tomislavom Stojisavljevićem, voditeljem stanice tehničkog pregleda ovlaštenog Volkswagen servisa Vidović iz Banjaluke.

- Tehnički pregled sastoji se od pet vezanih operacija, koje podrazumijevaju identifikaciju vozila, provjeru kočionog i upravljačkog sistema, podešenosti svjetlosnih uređaja i ispravnosti izduvnog sistema. U okviru prve faze nakon identifikacije vozila, obavlja se i letimični pregled ispravnosti obaveznih dijelova i opreme, što između ostalog uključuje brisače, sigurnosne pojaseve i vazdušne jastuke, ukoliko ih automobil ima. Provjerava se i da li automobil ima naknadno ugrađenih uređaja, te u kakvom su stanju karoserija i njeni vitalni dijelovi - kaže Stojisavljević. On dodaje da je za obavljanje prve fazu predviđen vremenski rok od devet do 10 minuta. U drugoj fazi se provjerava ispravnost kočionog sistem vozila i ova faza započinje unosom osnovnih podataka o vozilu u računar, koji će zatim zajedno sa izmjerenim vrijednostima biti odštampani i priloženi kao dokaz o obavljenom tehničkom pregledu. Nakon toga dolazi provjera upravljačkog sistema i svih zglobnih veza, odnosno svih elemenata i uređaja koji se nalaze ispod vozila i za taj postupak kontroloru je potrebno između tri i četiri minuta.

- U četvrtoj fazi kontrolišemo podešenost prednjih svjetala i usmjerenost svjetlosnog snopa i za taj postupak nam treba oko minut i po minimalno. Na kraju dolazi kontrola izduvnog sistema i sadržaja izduvnih gasova, za što nam je potrebno oko pet minuta. Praksa je pokazala da je zakonskih 28 minuta sasvim dovoljno da jedan stručno obučen kontrolor ispita sve dijelove i komponente vozila, te da utvrdi da li je ispravno ili ne - zaključio je Tomislav Stojisavljević. Uvođenjem novog informacionog sistema za tehnički pregleda vozila, vremenskih ograničenja i strogog nadzora rada kontrolora stvoreni su svi uslovi da ovaj veoma bitan segment za normalno i bezbjedno odvijanje saobraćaja na bh. putevima krene ka evropskim uzorima. Koliko smo danas daleko od Evrope najbolje pokazuju rezultati istraživanja Instituta za privredni inženjering iz Tuzle, prema kojima je prosječna starost voznog parka u BiH 16,6 godina, dok je u Evropskoj uniji ta granica kreće oko četiri godine. Da li će novi sistem tehničkog pregleda uroditi plodom, vidjeće se u godini pred nama, kada bi iz saobraćaja trebala biti isključena velika većina tehnički neispravnih vozila.